Drohobycz (Ukraina) – kościół farny pw. św. Bartłomieja – konserwacja okien witrażowych
Początki katolickiej parafii w Drohobyczu datowane są na grudzień 1392 r. Wówczas król Władysław Jagiełło wydał dokument o budowie nowego murowanego gotyckiego kościoła, który miał także pełnić funkcje obronne.
W końcu XV w. w kościele miał miejsce pożar, po którym świątynię odnowiono, otoczono wałem, rowem i parkanem, a także wzniesiono kilka drewnianych baszt i jedną murowaną. W XV–XVI w. był wiele razy plądrowany i niszczony, a po każdej profanacji był rekonsekrowany, dlatego też otrzymał trzy wezwania: Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Świętego Krzyża, św. Bartłomieja i Wszystkich Apostołów. Podczas powstania Chmielnickiego świątynia została zdewastowana. Odbudowano ją w r. 1681. W 1754 r. kościół został odnowiony, a pod koniec XVIII w. została przeprowadzona jego gruntowna konserwacja. Z tego okresu pochodzi malarski wystrój świątyni autorstwa Andrzeja (Antoniego?). W 1800 r. na miejscu drzwi północnych została zbudowana kaplica. Na początku XX w. w świątyni wykonano witraże według kartonów J. Matejki, S. Wyspiańskiego i J. Mehoffera. Kolejne prace konserwatorsko-budowlane zostały przeprowadzone pod koniec XIX i na początku XX w. Od 1902 do 1910 r. z prezbiterium zdjęto wysoką gotycką attykę i nakryto ją istniejącym do dziś dachem pogrążonym.
Po II wojnie światowej kościół zamknięto i umieszczono w nim magazyn rekwizytów teatralnych. Książki z kościelnej biblioteki służyły do opalania pomieszczenia Urzędu Ochrony Zdrowia mieszczącego się w zakrystii. Jako opału używano również ławek, konfesjonałów, ołtarzy. W 1980 r. zorganizowano w kościele muzeum religii i ateizmu i rozpoczęto remont świątyni, który trwał latami. W grudniu 1989 r. kościół zwrócono wiernym, a przemyski biskup pomocniczy Stefan Moskwa konsekrował świątynię.
W 2024 r. poddano pracom konserwatorskim prawy witraż znajdujący się w prezbiterium kościoła, za ołtarzem głównym. U szczytu okna, w maswerku, znajdują się barwny czerwono-żółty czteroliść z monogramem M, poniżej kwatery okienne wypełnione są szkłami gomółkowymi. W trakcie prowadzenia prac odkryto specyficzne uszkodzenia barwnych szkieł szczytu. Konserwatorka Maria Barvinok wraz z mężem, konserwatorem i żołnierzem Andrijem Barvinokiem ustalili, że prawdopodobnie w czasie II wojny światowej witraż został ostrzelany. Przeprowadzili nawet analizę balistyczną ustalając miejsce oddania strzałów strzały i kaliber broni (ok. 7 mm). Uszkodzenia udało się usunąć i odrestaurowany witraż znów zdobi prezbiterium kościoła. W ramach restauracji wykorzystano również fragmenty zniszczonych gomółek składowanych do tej pory w dzwonnicy.
Realizator: Maria Barvinok-Szumska
W 2023 r. przeprowadzono prace konserwatorskie przy witrażu zaołtarzowym w kościele. Witraż pochodzi z 1934 r. Został wykonany w krakowskim Zakładzie Witrażów i Mozaiki S.G. Żeleńskiego i składał się z 18 kwater wypełnionych gomółkami, znakomicie harmonizującymi z gotycką architekturą kościoła. Wykonany został w klasycznej, średniowiecznej technice mocowania za pomocą listew ołowianych. Jego powierzchnia to niemal 12 m2.
Prace polegały na demontażu witraża, oczyszczeniu, uzupełnieniu niewielkich ubytków szkleń, sklejeniu spękanych gomółek, założeniu brakujących kitów, wykonaniu nowych ram i wymianie wiatrownic w celu ustabilizowania.
Po zamontowaniu witraża w kościele w Drohobyczu przewieziono do pracowni konserwatorskiej fragmenty witraży gomółkowych składowanych do tej pory w dzwonnicy. Przeprowadzono przy nich wstępne zabiegi konserwatorskie. Projekt będzie kontynuowany w latach następnych.
Realizator: Maria Barvinok-Szumska
