Nagrobek Fryderyka Chopina
„Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel […]” – tak Fryderyka Chopina określił Cyprian Kamil Norwid. Najwybitniejszy polski kompozytor niemalże połowę życia spędził we Francji. To tam rozwinął swój talent, skomponował większość dzieł, zyskał sławę i uznanie. Tam też zmarł 17 października 1849 r. Grób Chopina znajduje się na paryskim cmentarzu Père-Lachaise.
Do stolicy Francji Fryderyk Chopin przybył 5 października 1831 r. Utrzymywał kontakty z najwybitniejszymi przedstawicielami tamtejszego środowiska artystycznego, m.in. z kompozytorami Franciszkiem Lisztem i Hectorem Berliozem oraz malarzem Eugène’em Delacroix. Brał udział w życiu polskiej emigracji, przyjaźnił się z Cyprianem Kamilem Norwidem oraz Adamem Mickiewiczem. Chłonął tamtejszą atmosferę i kulturę, koncertował, a także prowadził działalność pedagogiczną, dając lekcje gry na fortepianie. Z czasem, ze względu na pogarszający się stan zdrowia, jego działalność artystyczna stopniowo ulegała ograniczeniu. Fryderyk Chopin zmarł 17 października 1849 r.
Przeprowadzone przez zespół polskich naukowców w 2014 r. badania serca kompozytora pozwoliły na określenie przyczyny śmierci, którą było zapalenie osierdzia spowodowane przebytą gruźlicą.
Pogrzeb Chopina
Pogrzeb Chopina odbył się 30 października w paryskim kościele pw. św. Magdaleny. W uroczystym kondukcie żałobnym na cmentarzu Père-Lachaise, na czele którego kroczył książę Adam Jerzy Czartoryski, udział wziął tłum przyjaciół i rodaków Chopina, a także wiele wybitnych osobistości francuskiego świata kultury. Kompozytora żegnano oczywiście muzyką – w trakcie pogrzebu wykonano m.in. fragmenty Requiem Mozarta, co było jednym z ostatnich życzeń Chopina.
Grób Fryderyka Chopina na cmentarzu Père-Lachaise
Miejsce pochówku Chopina zdobi pomnik autorstwa francuskiego malarza i rzeźbiarza Jean-Baptiste Clésingera (zw. Auguste). Został on odsłonięty 17 października 1850 r., czyli w pierwszą rocznicę śmierci kompozytora. Nagrobek składa się z prostego cokołu, na którym umieszczona jest marmurowa figura muzy Euterpe pochylającej się nad złamaną lirą. Przednią ścianę cokołu zdobi medalion z ukazanym z lewego profilu wizerunkiem Chopina. Nad nim znajduje się inskrypcja: „À FRÉD. CHOPIN / SES AMIS” (Fryderykowi Chopinowi / jego przyjaciele). Kolejne inskrypcje w języku francuskim umieszczone są na bocznych ścianach cokołu i informują o miejscu urodzenia Chopina oraz o jego pochodzeniu rodowym.
Po wielu staraniach strony polskiej grób Fryderyka Chopina ‒ ostatecznie w 2008 r., zgodnie z zarządzeniem Ministra Kultury i Komunikacji Republiki Francuskiej ‒ został wpisany na listę Pomników Historycznych. Akt ten zobowiązuje właściciela obiektu do podejmowania wszelkich działań celem zapewniania profesjonalnej opieki konserwatorskiej.
Pod koniec 2016 r. w polskim Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapadła decyzja o zabezpieczeniu funduszy i podjęciu starań o uzyskanie pozwoleń konserwatorskich na wykonanie kompleksowych prac przy grobie Chopina. O uzyskanie pozwolenia od władz departamentu Île de France wystąpiło Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji. Prace konserwatorskie przeprowadzili polscy konserwatorzy w latach 2017‒2018 dzięki funduszom Programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozyskanym przez Fundację Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego Terpa.
Nagrobek na cmentarzu Père-Lachaise nie jest jedynym dziełem Clésingera poświęconym Fryderykowi Chopinowi. Rzeźbiarz, będący mężem Solange Dupin, córki George Sand, z którą Chopin był związany, wykonał około 17 prac dedykowanych kompozytorowi. W dzień po jego śmierci zdjął dwie formy twarzy, w celu wykonania masek pośmiertnych oraz sporządził odlew lewej dłoni. Znane do dziś repliki maski pośmiertnej Chopina są podretuszowanym obrazem zniekształconej przez śmierć twarzy kompozytora.
Serce Chopina
Zgodnie z ostatnią wolą Chopina do kraju sprowadzono jego serce. Życzenie to ‒ oprócz chęci powrotu, choćby i w takiej formie, do ojczyzny ‒ podyktowane było powszechną wówczas obawą przed pozorną śmiercią i pochowaniem za życia. Do Warszawy serce potajemnie przewiozła starsza siostra Chopina, Ludwika Jędrzejewicz, w styczniu 1850 r. Słój, w którym umieszczony był organ, schowała pod ubraniem w obawie przed rewizją. Ostatecznie serce zostało umieszczone w kościele pw. Świętego Krzyża w Warszawie – parafialnej świątyni rodziny artysty. Przez długie lata nie było ono należycie wyeksponowane – pierwotnie trafiło do zakrystii, potem przechowywano je w katakumbach. Dopiero w 1880 r. doczekało się uhonorowania i przeniesienia do kościoła górnego, gdzie odsłonięto poświęconą Fryderykowi Chopinowi tablicę epitafijną. Znajduje się na niej wielce wymowny cytat z Ewangelii według św. Mateusza: „Gdzie skarb Twój, tam serce twoje”.
