„Litwinka z palmami” - jeden z pierwszych obrazów rodzajowych w malarstwie polskim
Jednym z najważniejszych zwyczajów związanych z ostatnią niedzielą Wielkiego Postu jest święcenie palm. Obrzęd ten zaowocował, m.in na Litwie, wielowiekową tradycją przynoszenia do świątyń palm własnoręcznie zrobionych przez tamtejsze gospodynie.
Obraz Kanutego Rusieckiego „Litwinka z palmami”
Jednym z najstarszych źródeł ikonograficznych tradycji święcenia palm jest obraz Kanutego Rusieckiego „Litwinka z palmami” (1844). Ukazuje on we wnętrzu wileńskiego kościoła, być może augustianów, młodą kobietę „z ludu” ubraną w typowy wileński strój (czerwoną chustkę, szary kaftan, błękitną spódnicę), trzymającą w ręku masywną wiązankę palm, które są zawieszone także na jej plecach. Wydaje się, że przyszła do świątyni, by sprzedać palmy, o czym może świadczyć sakiewka przy jej boku. Dziewczyna stoi przy filarze o falowanym wykroju, w tle zaś widnieje rokokowy ołtarz z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej.
Obraz Rusieckiego to jeden z pierwszych obrazów rodzajowych w malarstwie polskim. Wykształcony w Paryżu i Rzymie malarz śmiało zerwał z idealizmem i ukazywał, to co zwykłe i typowe. Zrobił to odpowiedzialnie, gdyż jako jeden z pierwszych artystów przemierzył Wileńszczyznę ze szkicownikiem w ręku. W obrazie „Litwinka z palmami” uchwycił charakterystyczną dla Wileńszczyzny tradycję. Skondensował elementy typowe dla wileńskiego ludu – strój dziewczyny, jak i architektury – rokokowe wnętrze świątyni z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej.
Zwyczajem wicia palm interesował się także pionier etnografii Oskar Kolberg, który w połowie XIX w. pisał o palmach miejskich z papierowych kwiatków oraz palmach wiejskich z mchu, borówek, widłaka, wierzby i innych roślin. Wileńskie palmy zagoszczą później m.in. na obrazach Ferdynanda Ruszczyca, stając się charakterystycznym elementem litewskiego pejzażu.
