Kanuty Rusiecki
Kanuty Rusiecki (1800–1860) – jeden z najważniejszych malarzy środowiska wileńskiego pierwszej połowy XIX wieku.
Urodził się na Wileńszczyźnie w 1800 r. Pobierał nauki w szkole bernardynów w Traszkunach, następnie od 1816 r. na Uniwersytecie Wileńskim najpierw na Wydziałach Prawa i Matematyczno-Fizycznym, a od 1818 r. na Wydziale Literatury i Sztuk Wyzwolonych w klasie profesora J. Rustema (malarstwo) i K. Jelskiego (rzeźbę). Miał wówczas sposobność nawiązać kontakty z tajnymi organizacjami, które działały na jego uczelni, mógł więc spotkać Adama Mickiewicza. Szczęśliwie jednak nie podzielił losu aresztowanych w śledztwie Nowosilcowa kolegów, gdyż 1821 r. wyjechał na studia zagraniczne do Paryża.
Nad Sekwaną pozostawał przez rok, ucząc się w pracowni G. Guillona-Lethière’a, poznawał współczesne malarstwo P. Prudhona, P. N.Guérina, A. Girodeta, czy T. Géricaulta i E. Delacroix. W czasie paryskich studiów podjął decyzję o wyjeździe do Rzymu, gdzie pozostawał przez niemal 10 lat. Nad Tybrem uczył się w Akademii Francuskiej, Akademii św. Łukasza, poznał V. Camucciniego oraz B. Thorvaldsena. Tam też utworzył z innymi polskimi artystami, W. K. Stattlerem z Krakowa, A. Kokularem z Warszawy, J. Trojanowskim z Wilna, J. Miszewskim z Wilna i J.I. Maszkowskim ze Lwowa „związek polskich artystów”, który sformował pierwszy romantyczny program malarstwa polskiego, które miało być „sercem i ogniem narodu” (jak pisał do J. Staniszewskiego w 1823 r.). Nie zachowały się obrazy historyczne stworzone w tym kręgu, wiadomo jedynie z korespondencji, iż interesowała ich tematyka z historii Polski okresu Piastów i wczesnych Jagiellonów. Rusiecki pozostawił natomiast liczne studia pejzażowe z Rzymu, tworzone często w plenerze olejem na płótnie, w duchu dzieł innych rzymskich pejzażystów tego czasu: Ch. Eckersberga, F. Catela, I. Caffiego, S. Szczedrina, C. Corota i M. Graneta. Jest to największy i najwybitniejszy zbiór malarstwa pejzażowego z lat 20. XIX w. w sztuce polskiej. Stworzył też uderzające głębią psychologiczną portrety ludu włoskiego – np. Głowę śmiejącego się Włocha. Opuścił Rzym przed końcem 1829 r.
Powrócił do Wilna, gdzie od 1834 r. nauczał w Instytucie Szlacheckim. Dekorował wileńskie kościoły, w tym katedrę i kościół św. Teresy. Wyćwiczony w Rzymie w podpatrywaniu ludu i natury malował okolicę Wilna i jego mieszkańców np. Głowę Żyda, Żniwiarkę, Modlitwę przy Ostrej Bramie. Wyruszał nawet na piesze wycieczki do Puszczy Białowieskiej, by szkicować z natury. Wraz z W. Dmochowskim i K. Jelskim projektował utworzenie w Wilnie akademii, która pomimo zatwierdzenia przez gubernatora w 1858 r. nie została powołana. Rusiecki był pierwszym polskim malarzem, który miał styczność z romantyczną sztuką francuską, przede wszystkim jednak przeniósł romantyczny postulat sztuki „poruszającej serca” z kart literatury na malarskie płótna, czym zaraził swych krakowskich kolegów, w tym Stattlera, nauczyciela Matejki. Idea romantycznej sztuki polskiej ukuwała się zatem na obczyźnie, w Rzymie i tylko poznanie jej korzeni pozwala w pełni poznać fluktuacje i migracje pewnej wileńskiej idei narodu i sztuki, która ukształtowała paradygmat naszej kultury w XIX stuleciu.
Rusiecki zmarł w 1860 r. w Wilnie i pochowany został na Cmentarzu Bernardyńskim. Jego nagrobek został niedawno odrestaurowany z funduszy MKiDN.
