Mieczysław Jan Gębarowicz
Mieczysław Jan Gębarowicz (1893-1984)
Wybitny polski uczony – profesor historii sztuki łączący swą wiedzę z działalnością społeczną na rzecz ocalenia spuścizny polskiej we Lwowie. O jego formacji ideowej zadecydował rodzinny dom w Jarosławiu, później Buczaczu – brał udział w walkach o niepodległość Polski, był także obrońcą Lwowa w 1918 roku.
Studiował historię i historię sztuki na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie w 1920 roku został asystentem, a następnie w roku 1921 doktorem. Rok później podjął pracę w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie, gdzie od 1923 roku został kustoszem w Muzeum Lubomirskich, równocześnie zdobywając kolejne szczeble uniwersyteckie: w 1928 roku habilitował się, a w 1936 roku otrzymał tytuł profesora. Specjalizował się w historii późnego średniowieczna i sztuki nowożytnej.
W czasie tragedii II wojny światowej stał na straży Ossolineum jako jeden z trzech dyrektorów od września do grudnia 1939 roku, w czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941-1944) i w czasie okupacji sowieckiej od lipca 1944 roku. Dzięki jego determinacji w 1944 roku część ossolińskich zbiorów – ok. 2,3 tys. rękopisów, wśród nich autografy dzieł Mickiewicza (w tym „Pan Tadeusz”), Słowackiego, Fredry, Reymonta, Sienkiewicza oraz 2,4 tys. polskich rysunków i rycin – trafiła do Polski w nowych granicach, stając się podstawą założenia wrocławskiego Ossolineum.
Gębarowicz pozostał świadomie we Lwowie, odrzucił stanowisko dyrektora MNK i profesury we Lwowie i Toruniu. Pracował na Uniwersytecie im. Franki we Lwowie, cały czas działając na rzecz Polski. Dzięki jego staraniom m.in. wrocławskie Ossolineum wzbogaciło się o Dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego, czyli 7 083 rękopisy, 35 565 starodruków i 107 397 druków z XIX i XX w. oraz 67 tys. książek.
W 1950 roku Gębarowicz został zwolniony z pracy na Uniwersytecie i zatrudniony jako zwykły bibliotekarz w różnych lwowskich instytucjach, a także jako młodszy, a później starszy pracownik naukowy. W 1962 roku został zmuszony do przejścia na emeryturę po wydaniu Studiów nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce poświęconych sztuce lwowskiej. .W 1981 roku napisał na zamówienie Instytutu Historii PAN Autobiografię, która miała się znaleźć w tomie autobiografii najwybitniejszych polskich uczonych, a którą rok później opublikował katolicki „Znak”.
Gębarowicz zmarł we Lwowie 2 września 1984 roku. Po jego śmierci wydano dwie wybitne prace poświęcone sztuce Lwowa i Galicji: Najstarszy ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie (Wrocław, 2016) oraz Mater Misericordia – Pokrow – Pokrowa w sztuce i legendzie środkowo-wschodniej Europy (Wrocław, 1986). Został pochowany na cmentarzu Łyczkowskim.
