Józef Brandt

W 1859 r. rozpoczął naukę w paryskiej Szkole Mostów i Dróg. Bardzo szybko jednak porzucił studia politechniczne i ‒ za namową Juliusza Kossaka ‒postawił na malarstwo. Na początku 1863 r. rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie doskonalił swój warsztat malarski pod okiem batalistów niemieckich.

W latach 60. i 70. XIX w. ukształtował się specyficzny styl Brandta, którego cechami charakterystycznymi był dynamizm ruchu koni i ludzi oraz wykorzystanie jako tła rozległych krajobrazów dawnej Rzeczypospolitej.

Po ukończeniu studiów pozostał w Monachium, gdzie otworzył własną pracownię malarską, funkcjonującą aż do 1914 r. Uznany był za czołowego przedstawiciela tzw. monachijskiej szkoły malarstwa polskiego, do której zaliczano m.in. Aleksandra i Maksymiliana Gierymskich, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Wojciecha Kossaka czy Leona Wyczółkowskiego.

Chociaż rodzina Brandta od strony ojca i matki co najmniej od dwóch pokoleń była związana z Królestwem Polskim, a on sam swoje obrazy podpisywał zazwyczaj „Józef Brandt z Warszawy”, to tematyka Ukrainy zajmowała poczesne miejsce w jego twórczości. Decydujące pod tym względem były podróże Brandta nad Dniestr i Dniepr w latach 60. i 70. XIX w. w towarzystwie Juliusza Kossaka Do ulubionych przez niego motywów należały sceny batalistyczne i rodzajowe z Podola ( np. „Miasteczko na Podolu” 1874, „Nad Dniestrem” 1875), Kozaczyzny (np. „Wesele kozackie” ok. 1896, „Pojmanie na arkan” ok. 1881) i z pogranicza Rzeczypospolitej i Imperium Osmańskiego. Obrazy z tej ostatniej kategorii, powstałe w latach 80. XIX w. i przedstawiające targi końmi, chartami, sokołami i wschodnimi kobiercami, na których mieszają się przedstawiciele drobnej szlachty podolskiej, Kozaków i orientalnych kupców, należą do najwybitniejszych dzieł Józefa Brandta (np. „Targ na sokoły”, „Targ na konie” czy „Na jarmarku”).

W 1877 r. Józef Brandt poślubił Helenę Pruszakową, właścicielkę majątku ziemskiego w Orońsku koło Radomia. Odtąd zazwyczaj spędzał tam wakacje. Po raz ostatni przyjechał z Monachium do Orońska wiosną 1914 r. Po wybuchu wojny i nadejściu linii frontu Brandtowie musieli się przenieść do Radomia. Tam schorowany malarz zmarł 12 czerwca 1915 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu rzymskokatolickim. (jb)