Antoni Madeyski | Instytut POLONIKA Polonika

Urodził się na Wołyniu w rodzinie ziemiańskiej. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w latach 1882–1886 pod kierunkiem m.in W. Łuszkiewicza i W. Gadomskiego. Następnie w latach 1886–1890  kontynuował naukę w akademii wiedeńskiej u H. Hellmera, C. Kundmanna i C. Zumbuscha oraz w latach 1893-1898 w akademii petersburskiej. To właśnie w tym czasie prace Madeyskiego zostały zauważone na wystawach. W tym okresie podróżował również po Europie – zwiedził Niemcy, Francję i Włochy.

Od 1899 r. aż do śmierci mieszkał na stałe w Rzymie, gdzie inspirowała go rzeźba antyczna ,co znalazło wyraz w kompozycji Porwanie Sabinki (MNK), oraz rzeźba włoskiego renesansu. Owocem połączenia obu fascynacji są jego dwa najbardziej prestiżowe zamówienia – nagrobki w katedrze wawelskiej: królowej Jadwigi (1902) oraz Władysława Warneńczyka (1906). Do innych ważnych prac należą: popiersie Jana Matejki w niszy na fasadzie Pałacu Sztuki w Krakowie (1901), pomnik nagrobny księcia Eustachego Sanguszki w katedrze w Tarnowie. Wykonał też dekorację rzeźbiarską mens ołtarzowych w kościele św. Stanisława w Rzymie. Dzieła Madeyskiego wpisują się w nurt akademizmu końca XIX wieku, łączą historyczne odwołania do antyku i renesansu z realizmem, a czasem też z estetyką secesji, czego przykładem są prace Ból (MNK) i Upiorek – Spectrum (MNW).

Madeyski jako medalier zasłynął  projektem monety z wizerunkiem Polonii, za który otrzymał II nagrodę w konkursie na polskie złote monety organizowanym w Warszawie 1925 r. przez Państwową Mennicę. Zwycięski projekt został zrealizowany na rewersie srebrnych monet 2-, 5-, i 10-złotowych, które były w obiegu od 1932 r.

Rzeźbiarz brał czynny udział w życiu rzymskiej Polonii. Jego pracownia przy via Flaminia 36 stanowiła miejsce spotkań artystycznych, do jej bywalców należeli m.in. Wiktor Brodzki (kuzyn Madeyskiego), Franciszek Krudowski, Jan Styka, a także Aleksander Gierymski, z którym się zaprzyjaźnił. Madeyski zorganizował w 1899 r. czytelnię polską w sławnej kawiarni Antico Caffè Greco (via Condotti). W 1914 przeniósł się do Francji (Biarritz), a od 1918 mieszkał w Paryżu, pracując dla Komitetu Narodowego Polskiego. Po jego rozwiązaniu powrócił do Rzymu, lecz utrzymywał stałe związki z krajem. Z okazji 50-lecia twórczości artysty, w 1935 r., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie  zorganizowało poświęconą mu wystawę jubileuszową.

Zmarł w Rzymie w 1939 r. i został pochowany (zgodnie z własną wolą) na cmentarzu Campo Verano we wspólnym grobie z A. Gierymskim i W. Brodzkim. Tym samym spoczął w nagrobku własnego autorstwa, który zaprojektował (po 1920 r.) dla Gierymskiego i ozdobił jego popiersiem. (mn)