Ryga (Łotwa). Cmentarz św. Michała. Konserwacja wybranych nagrobków Polonika

W 2023 r. do prac wytypowano następujące obiekty:

• nagrobek Kazimierza Węcławowicza,
• nagrobek Józefa i Karoliny Michalskich,
• nagrobek rodziny Stankiewiczów.

Prace konserwatorskie polegają m.in. na korekcie posadowienia obiektów w celu ich stabilizacji i właściwej ekspozycji. Powierzchnie nagrobków zostaną zdezynfekowane i oczyszczone z różnego rodzaju nawarstwień. W celu przywrócenia wartości estetycznych wykonane zostaną rekonstrukcje zdegradowanych bądź brakujących elementów. Konserwacji zostaną poddane również dekoracyjne metalowe ogrodzenia pól grobowych.

Realizator: Witold Butkiewicz Konserwacja Zabytków

W 2022 r. do konserwacji wytypowaliśmy następujące nagrobki:

• nagrobek hrabiego Gustawa Broël Platera;

Gustaw Krzysztof hr. Broël-Plater (1849-1923) – syn Krzysztofa i Elżbiety z Cissowskich. Po rodzicach dziedzic dóbr Długie (woj. kujawsko-pomorskie), które sprzedał w 1904 r. Z wykształcenia inżynier. Poślubił ostatnią dziedziczkę dóbr Krasław w Inflantach – hr. Marię Broël-Plater, urodzoną w 1862 roku, córkę Edwarda i Stefanii z Morykonich, zmarłą w Madrycie w 1947 roku. W ich posiadaniu znajdowała się tak zwana „Kronika Krasławska” i inne dokumenty rodowe. W 1916 r., przed inwazją niemiecką, cenniejsze zbiory zostały dla bezpieczeństwa wysłane do Petersburga, gdzie w 1917 r. przepadły. Biblioteka w Krasławiu zawierała około 30 tysięcy tomów, bogate archiwum rodzinne (łącznie z korespondencją sięgającą XVII w.) i duży zbiór rycin. Gustaw Plater zmarł bezpotomnie 19 marca 1923 r.

• nagrobek Gustawa Kurzenieckiego wraz z ogrodzeniem;

• nagrobki Ignacego Morgulca, Józefy Trochimowicz, Aleksandra Szymkiewicza;

Ignacy Morgulec  urodził się 29 lipca 1857 r. w miejscowości Biełarzki w guberni kijowskiej. Był absolwentem Gimnazjum w Rydze. W latach 1878-79 studiował na Wydziale Inżynieryjnym, a w latach 1880-1886 na Wydziale Architektury Politechniki Ryskiej (obecnie Uniwersytet Łotewski), który ukończył. Był jednym z założycieli polskiej korporacji akademickiej Arkonia (nr ew. 43), powołanej 9 maja 1879 r. Przyczynił się do powstania dwóch pieśni, będących ważnym elementem  tradycji korporacyjnych. Z j. niemieckiego na j. polski przetłumaczył tekst pieśni do barw, „Drugiej oficjalnej”, napisanej przez Piotra Czarnieckiego na pierwszy komersz otwarcia w 1879 r. Ostateczną formę tego utworu opracował przyjaciel Arkonii, baron Gustaw Manteuffel, filister dorpackiej Polonii. Ignacy Morgulec był ponadto współautorem tłumaczenia „Pieśni Otwarcia”, „Pieśni Zbratania” oraz „Gaudeamus”.

Po studiach Morgulec pracował w Odessie, Petersburgu i Kijowie. Był zarządzającym w biurze technicznym inż. architekta Floriana Wyganowskiego w Rydze. Zmarł w 1909 r.

• nagrobek rodziny Martynoff wraz z ogrodzeniem

Ksiądz prałat Adolf Martynoff pochodził z rodziny kupieckiej z guberni inflanckiej. Ukończył Rzymskokatolicką Petersburską Akademię Teologiczną z tytułem magistra teologii. W 1867 r. otrzymał święcenia kapłańskie i został mianowany wikariuszem w kościele w Rydze. W 1868 r. został nauczycielem prawa w gimnazjach prowincjonalnych w Rydze, a w 1873 r. kustoszem i kapelanem Uniwersytetu w Dorpacie. 29 stycznia 1876 r. został uhonorowany tytułem kanonika kapituły archidiecezji mohylewskiej.

Tegoroczne prace konserwatorskie polegały na oczyszczeniu obiektów z nawarstwień biologicznych i chemicznych, ich zdezynfekowaniu, a w razie potrzeby ustabilizowaniu lub wykonaniu nowego fundamentu. Następnie dokonano uzupełnienia ubytków, po czym odpowiednio opracowano ich powierzchnię, tak aby wyglądem zbliżona była do oryginału. W przypadku dwóch nagrobków (nagrobek Gustawa Platera oraz nagrobek Józefy Trochimowicz) zdecydowano o rekonstrukcji brakujących pasyjek.

Prace przy obiektach objęły także konserwację i restaurację metalowych ogrodzeń, które oczyszczono, zniwelowano odkształcenia, zrekonstruowano brakujące elementy, a następnie pokryto warstwą cynku i zabezpieczono farbą nawierzchniową.

Realizator: Witold Butkiewicz Konserwacja Zabytków

W 2021 r. konserwacji poddano następujące nagrobki:

• nagrobek Koci i Lali Szyksznisówien – córek litewskiego pedagoga Marcelego Szyksznisa – dyrektora wileńskiego gimnazjum im. Witolda Wielkiego i członka Litewskiego Towarzystwa Naukowego. Kocia i Lala Szyksznisówny zmarły na szkarlatynę 17 stycznia 1909 r. 

W trakcie prac konserwatorskich dokonano ustabilizowania obiektu - wykonano nowe fundamenty pod betonowy sarkofag oraz pomnik z przedstawieniem figuralnym. Kamienne elementy nagrobka oczyszczono, a następnie pokryto preparatem biobójczym. Uzupełnienia wykonano w masie mineralnej. Betonowy sarkofag oczyszczono, zdezynfekowano i wykonano uzupełniania, a następnie ujednolicono laserunkowo warstwą farby. Prace objęły również metalowe ogrodzenie wokół pola grobowego, którego elementy zostały wyprostowane, oczyszczone i pokryte inhibitorem rdzy oraz nową farbą antykorozyjną.

• nagrobek Wandy i Konstantego Czerwińskich – miejsce pochówku inżyniera, generała, majora Konstantego Czerwińskiego i jego syna Stefana, a także ich krewnej – Wandy Czerwińskiej. Pomnik zdobi rzeźba autorstwa warszawskiego rzeźbiarza Antoniego Olesińskiego.

Duże zagrożenie dla obiektu stanowiło jego odchylenie od osi pionowej. Koniecznym było wzmocnienie posadowienia poprzez wykonanie betonowej ławy bezpośrednio przed frontową stroną fundamentu. Następnie wypionowano nagrobek przemurowując posadowienie kamieniami oraz betonowymi bloczkami na zaprawie murarskiej.

Rzeźbę oczyszczono, zdezynfekowano i wzmocniono preparatem krzemoorganicznym. Wykonano uzupełnienia ubytków rzeźby oraz postumentu. Przy pomocy dłut rzeźbiarskich pogłębiono litery inskrypcji. Na koniec elementy kamienne zabezpieczono preparatem hydrofobowym.

Jednocześnie przeprowadzono prace konserwatorskie przy metalowym ogrodzeniu.

• grób Władysława Czerniewskiego – prace objęły oczyszczenie zdobiącej nagrobek rzeźby anioła z wtórnych warstw malarskich oraz znajdującej się pod nimi cementowej szlichty. Ubytki uzupełniono z użyciem masy mineralnej zbliżonej kolorystyką oraz właściwościami do oryginału. Oczyszczono wykonany z lastriko postument oraz alabastrową tablicę inskrypcyjną, której przywrócono poler i czytelność napisów. Całość zdezynfekowano i wypionowano. Rzeźbę anioła pokryto laserunkową warstwą farby, dodatkowo zunifikowano kolorystycznie uzupełnienia wykonane w postumencie.

Realizator: Bartłomiej Kubiak Konserwacja Zabytków