Program strategiczny „Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą”, istniejący w Instytucie Polonika od 2018 roku, działa na płaszczyźnie badań naukowych i ich propagowania, a jego podstawowym celem jest dokumentowanie i opracowywanie polskie dziedzictwa kulturowego pozostającego poza granicami obecnej RP.

Wśród wachlarza podejmowanych działań znajdują się własne projekty badawcze, opierające się na naukowych projektach studialnych prowadzonych przez ekspertów z różnych ośrodków naukowych w Polsce i na świecie, prace inwentaryzacyjne i dokumentacyjne, jak również inicjowane przez poszczególnych specjalistów projekty naukowe oparte o problemy badawcze znajdujące się w wektorze działań Instytutu. Efekty prac badawczych nierzadko publikowane są w postaci książek naukowych, w tym tych wydawanych przez Instytut Polonika w ramach punktowanej serii naukowej „Studia i materiały” oraz zasilają prowadzoną w Instytucie bazę poloników (baza.polonika.pl), stają się też podstawą indywidualnej działalności naukowej poszczególnych badaczy. Ponadto Program inicjuje i współorganizuje konferencje naukowe, seminaria, wizyty studyjne.

Program Badania przyjmuje zgłoszenia projektów badawczych za pomocą formularza.

Dotychczas (2018-2024) w Programie Badania prowadzone były projekty związane z 16 krajami świata, w tym: Argentyna, Białoruś, Brazylia, Francja, Gruzja, Kanada, Litwa, Łotwa, Niemcy, Peru, Rosja, Turcja, Ukraina, Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania i Włochy.

Obecnie Program prowadzi dwa główne, wieloletnie, projekty strategiczne: 1) „Collection. Polskie kolekcje sztuki w Stanach Zjednoczonych”; 2) „Artystki polskie we Francji w XIX i XX wieku”. Wśród innych działań wymienić można prace badawcze dot.: rezydencji i siedzib szlacheckich w Wielkim Księstwie Litewskim (badacze: prof. Tadeusz Bernatowicz z Zespołem), Kamienicy Królewskiej we Lwowie (badacze: Michał Witkowski, Małgorzata Myślicka), kościoła i klasztoru Dominikanów w Wilnie (badacze: prof. dr hab. Anna S. Czyż z Zespołem), budowy kolonii urzędniczych na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej (badacz: dr hab. Michał Pszczółkowski),spuścizny i działalności na Łotwie i Litwie architekta Floriana Wyganowskiego (badacz: dr Jan Nowicki), czy projekty: „Herby nacji polskiej na Uniwersytecie Padewskim” (badacze: dr Olga Kucharczyk, Franco Benucci); „Sztuka i polityka. Gloryfikacja Jana III w działaniach artystycznych biskupa Puy, Armanda de Bethune” (badaczki: dr Katarzyna Kolendo-Korczak, dr Anna Oleńska); „Badania dotyczące życia i twórczości Antoine’a de Paris, czyli Antoniego Cierplikowskiego” (badaczka: dr Anna Łaniewska-Szablowska) oraz rozpoznanie wstępne dot. zbiorów Muzeum Kopernikańskiego w Rzymie (badaczka: dr Dominika Wronikowska).

Ponadto, w ramach działań Programu odbyły się konferencje naukowe, jak: „POZA. Historie kobiet znikających z nauki – sztuki – kultury – edukacji – polityki” współorganizowana z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Instytutem Masaryka i Archiwum Czeskiej Akademii Nauk (Masarykův ústav a Archiv AV ČR, v. v. i.) oraz Instytutem Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego (25-26.11.2024) oraz polsko-litewska konferencja „Wspólne doświadczenia konserwatorskie” organizowana w zabytkowych przestrzeniach wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych, przy współpracy z Departament Dziedzictwa Kulturowego przy Ministerstwie Kultury Republiki Litewskiej – Kulturos Paveldo Departamentas prie Kulturos Ministerijos oraz w partnerstwie z ASP w Wilnie i Instytutem Polskim w Wilnie (16-17.05.2023).