Pamiętamy o historii ‒ obóz wolontariacki we Lwowie (Ukraina)
Pod koniec sierpnia br. (21-25.08.2023) odbyła się czwarta edycja obozu wolontariackiego pn. „Pamiętamy o historii”. Projekt polegał na przeprowadzeniu prac porządkowych przy wybranych polskich grobach na cmentarzu Janowskim we Lwowie.
Celem projektu było zaangażowanie nie tylko miejscowych Polaków, polskich rodzin, które poszukują swoich przodków na cmentarzu i chcą się zaangażować w ratowanie ich nagrobków, ale nie wiedzą w jaki sposób, lecz także mieszkańców Lwowa chcących włączyć się w zachowanie dziedzictwa cmentarza Janowskiego. Grupę wolontariuszy (50 osób) tworzyła młodzież w wieku 15–16 lat z dwóch lwowskich szkół z polskim językiem nauczania, wraz ze swoimi nauczycielami i miejscowymi Polakami zrzeszonymi w organizacjach społecznych.
W pierwszym dniu obozu wolontariusze uczestniczyli w szkoleniu, w ramach którego przedstawiono historię cmentarza Janowskiego i jego znaczenie dla dziedzictwa kulturowego oraz ogólną charakterystykę nagrobków i ich typologię. Omówiono także stan zachowania nagrobków i przyczyny niszczenia. Wolontariusze poznali podstawowe zagadnienia inwentaryzatorskie, zasady opisywania nagrobków i ich profesjonalnego fotografowania na potrzeby prac konserwatorskich oraz zapoznali się z narzędziami wykorzystywanymi do poszczególnych prac przy nagrobkach. Wolontariusze otrzymali informatory zawierające wszystkie niezbędne informacje poruszone w trakcie szkolenia.
Cmentarz Janowski jest ważnym miejscem pochówku na mapie nekropolii lwowskich. Powstał w wyniku braku miejsc pochówków i przepełnienia cmentarza Łyczakowskiego oraz Stryjskiego pod koniec XIX w., a także po zamknięciu cmentarza Gródeckiego (wiele nagrobków z tych dwóch nekropolii zostało przeniesionych na cmentarz Janowski).
Cmentarz Janowski jest niedoceniany ze względu na skromniejszą formę w porównaniu do najpiękniejszego pod względem sztuki sepulkralnej cmentarza Łyczakowskiego, znajduje się tu jednak wiele ciekawych nagrobków od XIX-wiecznej klasycystycznej formy w stylu empire, przez konstruktywistyczną formę z detalami w ornamentyce art deco, aż po modernistyczny kształt grobów. Jest drugim pod względem wielkości zachowanym cmentarzem na terenie miasta po Łyczakowskim, ale w przeciwieństwie do niego, nadal czynnym cmentarzem komunalnym. Od XIX w. chowano na nim mniej zamożną część społeczeństwa, spoczywa tu jednak wiele zasłużonych dla miasta, jego kultury, edukacji i funkcjonowania postaci: urzędników, artystów, rzemieślników, drobnych kupców, lekarzy, nauczycieli, dyrektorów szkół, adwokatów, dziennikarzy, przedsiębiorców, księży. Pochowani są tu również powstańcy styczniowi, żołnierze polegli podczas wojen czy ukraińscy strzelcy siczowi. Jednymi z najznamienitszych obiektów są np. grobowce: rodziny Machanów autorstwa Antoniego Schimsera z figurą żałobnicy, rodziny Dzięgielowskich z płaskorzeźbą ,,Droga do wieczności” Teobalda Orkasiewicza, nagrobki z warsztatu Periera czy nagrobki z warsztatu Józefa Reitera, Aleksandra Króla, Władysława Korzewicza i Ludwika Tyrowicza. Wiele kwater grobowych wraz z cennymi nagrobkami pozostaje zupełnie zapomnianych ze względu na zarastanie przez drzewostan i krzewy. Często pomniki wartościowe artystycznie i historycznie pozostają niewidoczne dla przychodzących na cmentarz ludzi.
