Witraż „Boże Narodzenie” w katedrze łacińskiej we Lwowie Polonika

Kościół archikatedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zwany potocznie katedrą łacińską (dla odróżnienia od katedry ormiańskiej), to jeden z najstarszych sakralnych obiektów architektonicznych na terenie Lwowa. Jego początki sięgają średniowiecza i lokacji miasta dokonanej przez Kazimierza Wielkiego w roku 1356. Wznoszona od około 1360 r. świątynia została konsekrowana w roku 1481.

Pierwotnie gotycka budowla swój obecny kształt zyskała w trakcie renowacji przeprowadzonej w drugiej połowie XVIII w. przez arcybiskupa lwowskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego. W tym czasie przebudowano stare kaplice boczne oraz wzniesiono nowe, w tym kaplicę św. Józefa, w której znajduje się witraż Boże Narodzenie.

Regotycyzacja katedry łacińskiej

Katedra łacińska barwną dekorację okienną posiadała prawdopodobnie już w XV w. Dzieła te nie przetrwały jednak pożaru, który w 1527 r. zniszczył niemalże całe miasto. Obecnie istniejące witraże powstały na przełomie XIX i XX w.

Charakterystyczny dla ówczesnej doktryny konserwatorskiej trend odnawiania, a wręcz przebudowy zabytków w duchu epoki, w której powstały, odcisnął swój ślad również na katedrze łacińskiej. Decyzję o przeprowadzeniu częściowej restauracji i regotycyzacji świątyni, a przede wszystkim jej części prezbiterialnej, podjęto jesienią 1889 r. Neogotyk uważany wówczas za synonim szlachetnej dawności, łacińskości i polskości, miał wydobyć zatracony w okresie baroku oryginalny rys katedry.

W trakcie trwających w latach 1892‒1899 prac wypełniono okna prezbiterium zespołem barwnych witraży. Powstały kompozycje o wydźwięku patriotycznym, łączące tematykę historyczną z religijną. Wśród ich projektantów znaleźli się tacy artyści, jak Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz i Edward Ignacy Lepszy.

Także okna kaplic bocznych zostały wówczas wypełnione witrażami, które stanowią dzieła niezależne w stosunku do zespołu umiejscowionego w prezbiterium. Tematycznie odnoszą się one przede wszystkim do wezwania poszczególnych kaplic i nie tworzą ani pod względem stylistycznym, ani tematycznym jednolitej grupy dzieł.

Witraż Boże Narodzenie

Witraż ze sceną Bożego Narodzenia znajduje się w kaplicy św. Józefa, usytuowanej po stronie południowej prezbiterium. Ujęte w neogotycką bordiurę przedstawienie oparte jest na tradycyjnym schemacie kompozycyjnym. Umiejscowiony na osi nowonarodzony Jezus otoczony jest przez pochylających się nad nim Marię i Józefa. Postacie przedstawiono na tle prostego krajobrazu z elementami roślinności i antycznej architektury. Najważniejszy akcent kolorystyczny stanowią szaty portretowanych – niebieski płaszcz Matki Bożej i czerwony Józefa. Całość rozświetla złocisty kolor postaci Dzieciątka Jezus oraz nimbów. W dolnej partii witrażu znajduje się napis fundacyjny o treści „Staraniem Bractwa Św. Trójcy, 1898 r. ”.

Styl przedstawienia

W drugiej połowie XVIII w., kiedy powstawała kaplica św. Józefa, technika witrażu nie była popularną metodą dekoracji wnętrz. W związku z tym nie została wykorzystana do ozdobienia okien tej kaplicy. Witraże pojawiły się w niej dopiero w trakcie regotycyzacji prowadzonej pod koniec XIX w.

Obok opisanej sceny Bożego Narodzenia, w drugim z okien znalazło się przedstawienie Ucieczki do Egiptu. Obie kompozycje zostały ufundowane przez katedralne Bractwo św. Trójcy w 1898 r., a wykonała je firma Tiroler Glasmalerei und Mosaik Anstalt z Innsbrucka. Nie jest natomiast znane nazwisko artysty, który zaprojektował te witraże.

Stylistycznie witraż Bożego Narodzenia prezentuje wpływ neogotyku, wyrażony głównie w dekoracyjnym obramieniu kompozycji. Technika wykonania różna jest jednak od wzorów witraży gotyckich, do których nawiązuje. Partie figuralne ukształtowane z wielkich tafli szkła oraz niskie znaczenie dla całości kompozycji ołowianych połączeń przywodzą na myśl raczej tzw. malowidła witrażowe popularne w Europie w XVI i XVII w.