Lwów, Katedra łacińska
Wraz z przejęciem władzy na Rusi Czerwonej przez króla Kazimierza Wielkiego miasto Lwów coraz szybciej się rozwijało. Arcybiskupi haliccy podjęli starania o przeniesienie swej stolicy z Halicza do Lwowa, a na początku lat sześćdziesiątych XIV w. król Kazimierz zwrócił się do papieża Urbana V o pozwolenie na erygowanie katedry. Powstał najważniejszy kościół katolicki w mieście, który otrzymał wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Konsekrowana w 1481 r. katedra łacińska jest jedynym we Lwowie tak świetnie zachowanym kościołem gotyckim. Położona w pobliżu rynku, wpisała się w pejzaż miasta jako trójnawowa hala o korpusie złożonym z trzech przęseł i wydłużonym prezbiterium. Świątynia zyskała sławę za sprawą słynącego cudami wizerunku Matki Bożej Łaskawej, „Ślicznej Gwiazdy Lwowa”. Z obrazem wiążą się ważne w dziejach Królestwa Polskiego wydarzenia. Powracający ze Śląska król Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 r., stojąc w obliczu dalszej walki ze szwedzkimi najeźdźcami, przed tym właśnie obrazem powierzył Rzeczpospolitą opiece Maryi, obierając Ją Królową Korony Polskiej (Regina Regni Poloniae).
W roku 1760 decyzją abpa lwowskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego rozpoczęto modernizację katedry. W wyniku przeprowadzonych prac wzniesiono nowe i przebudowano stare kaplice oraz zmieniono wystrój wnętrza. Gotyckie wnętrze świątyni uległo barokizacji z domieszką rokoka. Dzięki pracom lwowskich artystów, takich jak: architekt Piotr Polejowski, rzeźbiarze: Maciej Polejowski, Jan Obrocki, Franciszek Olędzki (Olendzki), autor polichromii Stanisław Stroiński wnętrze katedry stało się bardziej jednolite i harmonijne. Obraz Matki Bożej Łaskawej w 1775 r. został przeniesiony do nowego ołtarza głównego, a w 1776 r. abp Sierakowski uwieńczył go koronami papieskimi. Była to jedna z ostatnich wielkich uroczystości w katedrze.
Nastały trudne czasy zaborów. Katedrę dotknęły rekwizycje austriackie dokonane na potrzeby wojen z Napoleonem Bonaparte. Do poważnych prac remontowych przystąpiono pod koniec wieku XIX. Większość projektów nowych polichromii i witraży powierzono uczniom i współpracownikom Jana Matejki. Z początkiem wieku XX kontynuowano renowację świątyni, utrudnioną jednak wybuchem I wojny światowej, kolejnymi rekwizycjami dokonanymi przez Austriaków oraz walkami polsko-ukraińskimi w latach 1918-1919. W 1923 r. wznowiono systematyczne prace restauratorskie.
Po zakończeniu II wojny światowej zaczęły się najcięższe lata dla Lwowa i łacińskiej katedry. Groziło jej zamknięcie, duchownych dotknęły szykany i terror nowej, sowieckiej władzy. W 1946 r. zmuszono do opuszczenia Lwowa metropolitę abpa Eugeniusza Baziaka. Wśród duszpasterzy walczących o stałe funkcjonowanie świątyni szczególne miejsce zajął proboszcz o. Rafał (Władysław) Kiernicki, który mimo ogromnych trudności podjął poważne prace remontowe i konserwatorskie.
Pierwsze lata niepodległości Ukrainy to czas przemian stopniowo zmieniających na lepsze sytuację kościoła rzymskokatolickiego. 18 maja 1991 r. miał miejsce ingres do katedry abpa Mariana Jaworskiego. Dzięki zaangażowaniu nowego metropolity katedra zaczęła odzyskiwać dawny blask. W 2001 r. w progi Matki Kościołów Archidiecezji Lwowskiej wstąpił Ojciec Święty Jan Paweł II, który ukoronował znajdującą się w ołtarzu głównym kopię obrazu Matki Bożej Łaskawej.
Od połowy lat 90. XX w. w katedrze trwają prace konserwatorskie, których finansowy ciężar prac w znacznym stopniu spoczął na Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Senacie RP. W ramach wieloletniego projektu rewaloryzacji wnętrz świątyni poddano w ostatnich latach kompleksowej konserwacji szereg elementów wyposażenia, m.in.: wielokondygnacyjny ołtarz główny i zespół witraży oraz kaplice Najświętszego Sakramentu (Wiśniowieckich) i Jabłonowskich. W 2018 r. do prac prowadzonych w katedrze włączył się Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, z którego funduszy pokryto koszty prac konserwatorskich organów w prezbiterium katedry.
fot. Dorota Janiszewska-Jakubiak