Czerniowce – grobowiec rodziny Kochanowskich | Polonika

Stary cmentarz chrześcijański w Czerniowcach

Kompleks cmentarny w Czerniowcach powstał w latach 60. XIX w. na wschodnim krańcu miasta, pomiędzy ówczesnymi przedmieściami Kaliczanka i Horecza. Po jednej stronie ul. Zielonej (za czasów austriackich i rumuńskich – ul. Cmentarnej) znajduje się stary cmentarz żydowski, nad którym góruje okazały budynek domu przedpogrzebowego z początku XX w. Po drugiej stronie ulicy jest cmentarz chrześcijański, na którym od ponad 150 lat grzebani są mieszkańcy Czerniowiec różnych narodowości (głównie Ukraińcy, Polacy, Rumuni i Niemcy) i wyznań (katolicy obrządku rzymskiego, ormiańskiego i greckiego, prawosławni oraz ewangelicy).

W jego najstarszej części, obejmującej pochówki sprzed drugiej wojny światowej, dominują nagrobki z inskrypcjami w językach niemieckim, polskim, rumuńskim i ukraińskim. Częstym zjawiskiem są napisy w paru językach na jednym grobowcu, będące odbiciem mieszanych małżeństw i przyjmowania różnych tożsamości narodowych w ramach jednej rodziny. Tym samym cmentarz ten jest niezwykle interesującym świadectwem historii Czerniowiec – miasta, w którym aż do lat 40. XX w. żadna grupa etniczna nie miała bezwzględnej większości, a prawie każdy jego mieszkaniec potrafił porozumiewać się w wymienionych wyżej czterech językach.

Grobowiec rodziny Kochanowskich i najstarsza część cmentarza

Najstarsze i najciekawsze z artystycznego punktu widzenia nagrobki znajdują się w południowej części cmentarza, pomiędzy ulicami Zieloną, Kiszyniowską oraz Strzelców Siczowych (jeszcze do niedawna Olimpiady Moskiewskiej). Pochowano tutaj szereg zasłużonych dla Bukowiny naukowców, pisarzy, polityków czy działaczy społecznych różnych narodowości, jak chociażby wybitną ukraińską powieściopisarkę Olgę Kobylańską. Zwraca też uwagę obecność w tych kwartałach wielu okazałych nagrobków Ormian polskich, m.in. z rodzin Abrahamowiczów, Roska Bogdanowiczów, Romaszkanów czy Szymonowiczów. Ta nieliczna, ale bardzo wpływowa grupa, odegrała ważną rolę w historii Bukowiny XIX i XX w. Nekropolia czerniowiecka jest jedną z trzech najważniejszych dla Ormian polskich, obok cmentarzy w Kutach oraz Łyczakowskiego we Lwowie.

Fot. Grobowiec rodziny Kochanowskich na cmentarzu w Czerniowcach

W tym rejonie znajduje się też jeden z najważniejszych obiektów na całym cmentarzu – grobowiec rodziny Kochanowskich, będący miejscem spoczynku wieloletniego burmistrza miasta Antoniego Kochanowskiego. Grobowiec ma oryginalną formę dzwonu, wysokiego na około 4 metry, zwieńczonego kamienną koroną baronowską i metalowym krzyżem.

„Ojciec nowoczesnych Czerniowiec”

Antoni Kochanowski urodził się w 1817 r. w Tarnopolu. Wywodził się z polskiej rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Korwin. Po ukończeniu studiów prawniczych we Lwowie osiadł w Czerniowcach, gdzie początkowo prowadził praktykę adwokacką, a później zaangażował się w politykę na szczeblu lokalnym. Związał się z Niemiecką Partią Liberalną (Deutschliberale Partei), czyli ugrupowaniem dominującym na scenie politycznej Austrii w latach 70. XIX w. Piastując najwyższe funkcje na Bukowinie, stał na stanowisku pełnej lojalności wobec Wiednia, starając się jednocześnie dążyć do ułożenia harmonijnego współżycia pomiędzy pięcioma głównymi narodowościami, zamieszkującymi Czerniowce.

Fot. Portret Antoniego Kochanowskiego ze zbiorów Czerniowieckiego Muzeum Sztuki

Kochanowski był osobą pełniącą najdłużej w historii funkcję burmistrza Czerniowiec, bo aż 28 lat (w latach 1866‑1874 oraz 1887‑1905). Warto zwrócić uwagę, że ostatni okres kierowania miastem rozpoczął w wieku 70 lat, a ukończył go jako 88‑latek. Zapamiętany został jako „ojciec nowoczesnych Czerniowiec”, bo to pod jego rządami uregulowano zabudowę miasta, rozprowadzono kanalizację i wodociągi, rozbudowano infrastrukturę szkolną, sanitarną i transportową. Kochanowski cieszył się szacunkiem mieszkańców Czerniowiec różnych narodowości i wyznań, czego wyrazem było nadanie jeszcze na początku XX w. jego imienia ulicy położonej nieopodal rynku i łączącej najbardziej prestiżową w mieście ulicę Pańską z ulicą Ratuszową.

Antoni Kochanowski, będąc politykiem austriackim i dbającym o poszanowanie pierwszeństwa oficjalnego języka Bukowiny, tj. niemieckiego, nigdy nie wypierał się swojego polskiego pochodzenia. Najlepszym tego dowodem jest inskrypcja w języku polskim na grobowcu rodzinnym. Z kolei jego syn, Antoni Kochanowski junior, również zaangażował się w politykę na szczeblu regionalnym, ale w przeciwieństwie do ojca związał się już z polskim przedstawicielstwem w bukowińskim Sejmie Krajowym (Koło Polskie).

Warto dodać, że Kochanowscy byli skoligaceni z polsko-ormiańską rodziną Kaprich. Przed pierwszą wojną światową posiadali kilka majątków ziemskich w okolicach Czerniowiec i prowadzili na dużą skalę interesy na pograniczu austriackiej Bukowiny, Rumunii i rosyjskiej Besarabii. Kilku przedstawicieli tej zamożnej i wpływowej w XIX w. rodziny spoczywa w grobowcu rodzinnym Kochanowskich w Czerniowcach.