Mela Muter | Instytut POLONIKA Polonika

Początkowe nauki pobierała w Warszawie u Miłosza Kotarbińskiego, później (od 1901 r.) rozwijała swój talent głównie Paryżu, gdzie niezwykle czynnie uczestniczyła w życiu artystycznym kosmopolitycznej bohemy i kręgów twórców wywodzących się z ziem polskich, skupionych w Polskim Kole Artystyczno-Literackim oraz Towarzystwie Artystów Polskich. Od roku 1902 prezentowała swe prace na salonach paryskich, a pojedyncze prace wysyłała na pokazy do Warszawy, Krakowa i Lwowa.

Przełomem dla jej kariery była indywidualna wystawa prac, którą José Dalmau zainaugurował w 1911 r. działalność swojej nowej Galeries (Dalmau) de Arte Contemporanea w Barcelonie. Była to później galeria, w której prace wystawiali niemal wszyscy liczący się artyści nowoczesnych nurtów sztuki: Jean Metzinger, Juan Gris, Marcel Duchamp, Henri Matise, Francis Picabia, Pablo Picasso, Kees van Dongen, Fernand Léger. W tymże samym roku nie doszło, z przyczyn prawdopodobnie politycznych, do zorganizowania prezentacji polskich twórców na VI Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Barcelonie w 1911 roku. Jednak rok później dzieła tak zwanej grupy École de Paris między innymi („urodzonych w Polsce” – jak opisano w katalogu wystawy): Olgi Boznańskiej, Józefa Pankiewicza, Witolda Gordona, Leopolda Gottlieba, Jana Rubczaka, Eugeniusza Zaka, Felicji Szerer, Elié Nadelmana, Józefa Makowskiego, Romana Kramsztyka, Mieczysława Jakimowicza i Meli Muter były prezentowane przez dwa miesiące w Barcelonie.

Sprowadzenie prac polskiej kolonii w Paryżu dało znaczący impuls dla nowej twórczości powstającej w Barcelonie. Również  pozaartystyczne znaczenie tejże wystawy było dla katalońskiej publiczności ważne i dość oczywiste. W tym czasie Katalonia kolejny raz ogłaszała swe aspiracje do posiadania szerszej autonomii, a Polska znajdowała się w podobnej sytuacji, pozostając wciąż pod zaborami. Joaquim Folch y Torres pisał: [Wystawa] w Barcelonie to prawdziwa manifestacja (…). Bohaterska ziemia, nasza siostra, (…) przybywa, aby odkryć nam duchową siłę swojego narodu, który żyje pomimo opresji, odmawiających mu możliwości rozwoju wielkiego ducha”.

Jej niezwykły talent został doceniony przez Societé National des Beaux-Arts, którego została członkiem. Kolejna, druga monograficzna prezentacja dorobku malarki, jaka odbyła się w roku 1914 w Gironie, sprawiła, że Mela Muter stała się legendą i mitem tego miasta. Po wywołanej wybuchem wojny światowej przerwie w organizacji wystaw w roku 1918 odbyła się duża indywidualna wystawa w paryskiej Galerii Chéron, a kilka lat później w warszawskich salach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

W okresie międzywojennym rozwijała własną twórczość, zyskując zarówno duże powodzenie wśród międzynarodowych mecenasów, jak i szacunek kolonii polskiej. Lata drugiej wojny światowej spędziła w Awinionie, a po jej zakończeniu powróciła do Paryża, gdzie dużym wydarzeniem była wystawa retrospektywna w przestrzeniach Cercle Volney.

Cierpiąc na chorobę oczu, ograniczyła w początku lat sześćdziesiątych swą malarską aktywność, która po udanej operacji katarakty w roku 1965 szczęśliwie odżyła, przynosząc w ciągu ostatnich lat życia wiele nowych dzieł i ważnych wystaw między innymi w Paryżu, Kolonii i Nowym Jorku. W tym czasie zostawała niemal nieznana w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Mela Muter zmarła w Paryżu 16 maja roku 1967. Pochowana została na paryskim cmentarzu de Bagneux, na jej nagrobku obok francuskiej inskrypcji, Bolesław Nawrocki – kolekcjoner i wielbiciel twórczości – umieścił polską: „Wielkiej Polskiej Artystce”.  [PJ]