Jan Henryk Rosen
Jan Henryk Rosen (1891‒1982) – artysta malarz, profesor Politechniki Lwowskiej.
Urodził się w Warszawie jako syn Jana Bogumiła, znanego warszawskiego batalisty, który był nadwornym malarzem dworu petersburskiego, oraz Wandy z d. Hantke, córki założyciela Huty Częstochowa. Jego rodzina miała żydowskie korzenie, jednak ochrzciła się i należała do parafii ewangelicko-reformowanej.
Choć z pochodzenia warszawiak, Rosen swe dzieciństwo i młodość spędził poza krajem. Najpierw był to Paryż. Następnie zdał maturę i studiował w Fryburgu i Lozannie (Szwajcaria). Potem ponownie w Paryżu studiował literaturę na Sorbonie i działał jako krytyk literacki i dziennikarz. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach armii francuskiej i współtworzył armię polską we Francji (gen. Józefa Hallera). Pod koniec wojny został sekretarzem polskiej delegacji przy Lidze Narodów w Genewie, a po powrocie do Polski w 1921 r. osiadł w Warszawie i pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W roku 1923 porzucił pracę urzędnika, wyjechał na wieś i poświęcił się wyłącznie malarstwu.
Pierwszym nauczycielem rysunku i malarstwa był jego ojciec, od którego nauczył się dbać o detale. Naukę kontynuował w pracowni Luc-Oliviera Mersona (Paryż, 1913‒1914). Pracując w MSZ, uczęszczał na wieczorowe kursy w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa prowadzone przez Jana Kauzika (Warszawa, 1921‒1922). Zadebiutował w 1922 r. obrazem Żywot św. Franciszka z Asyżu wystawionym w warszawskiej Zachęcie. Talent młodego artysty w dziedzinie sztuki sakralnej zaowocował otrzymaniem od arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza zlecenia na wykonanie malarskiej dekoracji w katedrze ormiańskiej we Lwowie. W tym zabytkowym wnętrzu Rosen wykonał wielkoformatowe malowidła ścienne, ukazujące sceny takie, jak: Ścięcie św. Jana Chrzciciela Zwiastowanie NMP, Ofiara Abrahama, Pogrzeb św. Odilona, Ustanowienie Najświętszego Sakramentu, Ukrzyżowanie i Hołd pasterzy betlejemskich. Realizacja ta spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem, zapewniając artyście ugruntowaną renomę twórcy malarstwa sakralnego, co zaowocowało kolejnymi zleceniami m.in. dekoracją rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie (1929), pracami w kaplicy Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu pod Wiedniem (1931), kaplicy papieskiej w Castel Gandolfo (1933), kościele św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej (1936) oraz w kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Lesku (1937).
W 1937 r. wyjechał do USA w poszukiwaniu pracy. Wykonał tam liczne monumentalne dekoracje malarskie i mozaiki, m.in. malowidła w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie (1938), freski w katedrze Łaski Bożej w San Francisco (1946–1950), mozaikę Chrystus Pantokrator w katolickim Narodowym Sanktuarium Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie (1959), mozaiki w katolickiej katedrze św. Mateusza Apostoła. Przez 10 lat był wykładowcą sztuki sakralnej na waszyngtońskim uniwersytecie, od którego otrzymał w 1957 r. tytuł doctor honoris causa. W latach 50. był konsultantem Episkopatu USA ds. ikonografii i wznoszonego wówczas w Waszyngtonie Narodowego Sanktuarium Niepokalanego Poczęcia.
Uprawiał niemal wyłącznie monumentalne malarstwo ścienne, a kompozycje malował bezpośrednio na murze lub płótnie nalepianym na tynk. Wykonywał też mozaiki i witraże.
Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, francuską Legią Honorową i brytyjskim Military Medal for Bravery in the Field oraz papieskim Orderem Św. Grzegorza Wielkiego.
Ciekawostki:
-
Jan Rosen był pierwszym od czasów Michała Anioła artystą, który wymalował dla papieża całą kaplicę. Była to kaplica papieska w letniej rezydencji w Castel Gandolfo (1933). Na życzenie papieża Piusa XI wykonał dwie kompozycje o tematyce polskiej: Przeor Kordecki broni Częstochowy w 1655 r. i Ksiądz Skorupka w obronie Warszawy w r. 1920.
-
Jego malowidło ścienne i cztery witraże zdobią kościół św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej (1936).
-
Z ostatnich lat życia artysty pochodzi namalowany dla papieża Jana Pawła II wizerunek św. Stanisława biskupa (1980).
-
Jest autorem prawdopodobnie największej mozaiki (~1300 m2) w kopule katedry św. Ludwika w Saint Louis.
-
Nie rozstawał się z Wilfredem – lalką (manekinem) o wysokości 18 cali, zrobioną z drewna orzechowego (orzech włoski), która służyła mu jako model.
Źródło: Joanna Wolańska, Katedra ormiańska we Lwowie w latach 1902–1938 Przemiany architektoniczne i dekoracja wnętrza, MKiDN, Warszawa, 2010, 147-168. http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/1975/1/Wolanska_Katedra_ormianska_we_Lwowie_2010.pdf