Antoine Cierplikowski | Instytut POLONIKA Polonika

Urodził się w Sieradzu jako najmłodszy syn Antoniego (szewc) i Joanny z d. Majchrzak (krawcowa), miał czworo starszego rodzeństwa.

Podstaw fryzjerstwa uczył się w Łodzi w zakładzie fryzjerskim swoich krewnych, mając 11 lat. W roku 1901 wyjechał do Paryża. Całym jego majątkiem był talent, młodzieńcza pasja do zawodu i twórcza odwaga w łamaniu powszechnie przyjętych i nienaruszalnych konwencji. Te właśnie cechy zbudowały sukces Cierplikowskiego, który bardzo szybko stał się wziętym stylistą paryskich wyższych sfer i otwartych na zmiany środowisk artystycznych.

Najważniejszy w swej karierze gest wykonał w 1909 r., burząc kanon uczesania z długich włosów. Proste zdecydowane cięcie Antoine’a na linii uszu wykonane u aktorki Ève Lavallière zainicjowało słynną fryzurę à la garçonne (na chłopczycę), która stała się symbolem emancypacji kobiet i zmian w obyczajowości. Ze względu na zbieżność w czasie z rewolucją kubistyczną Polak zyskał miano Picassa fryzury, a salon który otworzył w 1912 r. przy rue Cambon, stał się przyczółkiem wszystkiego, co nowe w kwestii damskiego wizerunku.

Jego niespokojna wyobraźnia, niewyczerpana inwencja i ambicje rzeźbiarskie, rozbudzone dzięki wieloletniej przyjaźni z Xawerym Dunikowskim, owocowały oryginalnymi pomysłami rzeźb i peruk artystycznych. Był autorem gładkiej, przylegającej do głowy fryzury słynnej Joséphin Baker, która podbiła Paryż lat dwudziestych. W stylizacji Antoine’a pojawiła się na okładce prestiżowego „Vogue'a”, jako pierwsza czarnoskóra kobieta. Współpracował z teatrem, music-hallem i filmem (tworzył fryzury i kostiumy m.in. dla Cécile Sorel, Mistinguett, Alexandra Sakharoff’a, Poli Négri, Marleny Dietrich, Brigitty Helm). We współpracy z wszechstronną artystką Sarą Lipską projektował akcesoria kobiece oraz oryginalne wnętrza, sprzęty i meble utrzymane w estetyce art déco.

Wydawał ekskluzywny periodyk „Antoine Document pour la femme moderne” – organ fryzjersko-‑kosmetycznego imperium „Antoine” obejmującego w latach trzydziestych setki salonów w Europie i za oceanem. Prowadził szkołę kosmetyczno-fryzjerską kształcącą przyszłych pracowników salonów Antoine’a.

W latach trzydziestych przebywał na zmianę w Paryżu i Ameryce, a w okresie okupacji był w Hollywood, gdzie pracował między innymi dla Metro Goldwyn Mayer. Po wojnie, licząc na starannie wyszkolonych następców, zaczął częściej bywać w Polsce. W roku 1965 brał udział w uroczystym otwarciu Teatru Wielkiego w Warszawie. Dla powstającego w tym samym czasie Muzeum im. X. Dunikowskiego ofiarował pokaźną kolekcję dzieł przyjaciela i innych artystów.

Po śmierci żony Marie-Berthe Astier (1969), z którą związał się na pół wieku, opuścił Paryż i powrócił do rodzinnego Sieradza. Tutaj też zmarł i został pochowany na miejskim cmentarzu. Jego grób uwiecznia replika rzeźby X. Dunikowskiego Fatum. Na cmentarzu Passy w Paryżu pochowana zaś jest prawa ręka Antoine’a. Na sieradzkim rynku w 2015 r. stanął też pomnik mistrza Cierplikowskiego.

Imię „Antoine” używane na wzór wielkich światowych gwiazd w miejsce nazwiska w latach międzywojennych znali w Paryżu niemal wszyscy: od Maurice Chevaliera po Jeana Cocteau, a wśród jego sławnych klientek znalazły się m.in.: Mata Hari, Anna de Noailles, Sara Bernhard, Eleonor Roosevelt, księżna Windsoru i Brigitte Bardot. W ludowej Polsce jednak, odcięty żelazną kurtyną od Francji, nie do końca był zrozumiany i popadał stopniowo w zapomnienie. Na cześć jednak mistrza Antoine’a od 2009 r. organizowany jest w Sieradzu Open Hair Festiwal, poczas którego tworzy się fryzury w otwartej przestrzeni miejskiej.

Wizerunek Antoniego Cierplikowskiego skrył się w gąszczu plotek, domysłów i anegdot, które skupiają się głównie na jego bajecznej fortunie, rozlicznych ekstrawagancjach oraz towarzyskich relacjach. Trudno więc dziś w obiektywny sposób oddzielić to co jest prawdziwe, od tego co jest jedynie wdzięczną konfabulacją. Jedno jest pewne. W swoim fachu Polak nie miał sobie równych i to on spowodował, że artystyczne fryzjerstwo stało się częścią szeroko pojmowanej sztuki dekoracyjnej. Jego praca w sposób zdecydowany, wymykała się z obszaru rzemiosła, grawitując ku sztuce wyższej.

Ciekawostki:

• Jako pierwszy w Europie Antoine użył w swoim zakładzie elektrycznej suszarki.
• Jako pierwszy wprowadził do produkcji i użytku samoopalacz Orange Gelée.
• Dzięki niemu zapanowała moda w Paryżu na kolorowe, wieczorowe peruki.
• Nadzorował pracę 65 fryzjerów podczas koronacji angielskich władców Jerzego VI i Elżbiety II.
• Był ekscentrykiem. Mieszkał w szklanym domu, łóżko miał ze szkła w kształcie trumny. Na jego specjalne zamówienie wyprodukowano samochód z kwadratowych elementów.
• Był posiadaczem dwóch prywatnych samolotów (Farman 393 i Stinson Reliant), z których korzystał w podróżach.
• Na 60-lecie pracy został odznaczony przez władze PRL Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Legią Honorową przez władze francuskie.