Wilno, Zamek Dolny w Wilnie
Szczupłość miejsca na wzgórzu zamkowym, gdzie w Wilnie prawdopodobnie funkcjonował zamek od czasów księcia Giedymina, była powodem przeniesienia zabudowy królewskiej pod wzniesienie i utworzenie kompleksu Zamku Dolnego oraz budynków katedry pw. św. Stanisława.
U stóp wzgórza w ciągu wieków wzniesiono obszerny pałac z wieloma zabudowaniami gospodarczymi, arsenał, mennicę, budynek trybunału litewskiego, katedrę, dwór biskupów wileńskich, pomieszczenia kapituły. Całość obwiedziono murami obronnymi z sześcioma basztami i ozdobną bramą od strony ulicy Zamkowej.
W okresie panowania Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wymurowano tu wspaniałą renesansową rezydencję, wzorowaną na krakowskim Wawelu. Zbudowali ją włoscy architekci Bernardino Zanobi de Gianotis, Giovanni Cini i inni artyści królewscy z Krakowa. Składała się z czterech zgrupowanych wokół obszernego dziedzińca budynków ozdobionych krużgankami i attykami. Siedziba władców uległa spaleniu w roku 1610, a do wzniesienia nowego pałacu przystąpił Zygmunt III Waza, powołując ponownie architektów z Włoch.
Zniszczenia wojenne i całkowita rozbiórka wazowskiej rezydencji przez wojska rosyjskie na początku XIX w. sprawiły, iż wygląd wczesnobarokowej zabudowy Zamku Dolnego znamy jedynie z późniejszej ikonografii i prowadzonych, szczególnie intensywnie w ostatnich latach, badań archeologicznych. Rząd Republiki Litewskiej podjął decyzję o rekonstrukcji siedziby władców Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z uwagi jednak na niewystarczające informacje na temat jej wyglądu wznoszone są budynki łączące elementy renesansu, baroku i architektury nowoczesnej.
Z pozostałych do naszych czasów zabudowań należy zwrócić uwagę na częściowo renesansowy budynek Starego Arsenału mieszczącego dziś ciekawe zbiory muzealne. Nieopodal niego stoi zbudowany w XVIII w. przez arch. M. Knakfusa klasycystyczny gmach Nowego Arsenału, który wykorzystał gotyckie piwnice i renesansowe mury poprzednich budynków. Pozostawiono także relikty XVI-wiecznego kościółka pw. św. Anny i św. Barbary, mającego być ‒ wedle zamysłu Zygmunta Augusta ‒ mauzoleum jego dwóch żon. Pozostałością murów obronnych jest dolna część dzwonnicy katedralnej zawierająca w sobie jedną z XVII-wiecznych zamkowych baszt.