Dwór w Dźwinogrodzie nad Dniestrem
Dźwinogród to niewielka, malowniczo położona wieś w jarze Dniestru. Góruje nad nią wybudowany w okresie międzywojennym dwór.
Dźwinogród położony jest na Podolu w wąskim klinie pomiędzy Dniestrem a Zbruczem, niedaleko Okopów Świętej Trójcy i dawnego styku granic Polski, ZSRR i Rumunii. Tamtejsze dobra ziemskie od I połowy XIX w. aż do początku XX w. należały do rodziny Kęszyckich, a później przeszły na własność żydowskiej rodziny Kimelmanów.
Dwór od strony Dniestru, fot. J. Ber
Historia dworu w Dźwinogrodzie
Stary dwór, wybudowany przez Kęszyckich w I połowie XIX w., został zniszczony w czasie I wojny światowej. Na jego miejscu Kimelmanowie pod koniec lat 20. XX w. wznieśli stosunkowo nieduży, piętrowy budynek w klasycyzującym stylu, przypominający bardziej willę niż typową siedzibę ziemiańską. Autorem projektu był znany lwowski architekt Jan Bagieński.
Dwór położony jest na wysokim wzniesieniu panującym nad jarem Dniestru, blisko stromej skarpy opadającej do rzeki. Od zachodu otoczony jest niewielkim lasem, od wsi na północy oddziela go stary park i sad owocowy, a od wschodu do dawnego terytorium dworskiego przylega zadrzewiony cmentarz i cerkiew.
Widok na wzgórze dworskie i park z "besarabskiego" brzegu, fot. J. Ber
Z tarasu na piętrze roztacza się piękna panorama na łąki po drugiej stronie Dniestru. Układ dworu został tak rozplanowany, żeby widok za rzekę ograniczały po bokach dwa ponad 200-letnie dęby, rosnące w dworskim parku.
Widok na dolinę Dniestru ze wzgórza dworskiego, fot. J. Ber
Żydowski dwór
Ostatni właściciele majątku byli przedstawicielami ziemiaństwa żydowskiego, które w Galicji Wschodniej tworzyło liczną do 1939 r. społeczność barwnie opisaną we wspomnieniach Oskara Koflera „Żydowskie dwory”.
W okresie międzywojennym Kimelmanowie założyli jedną z większych winnic na Podolu galicyjskim. Została ona wyrąbana w czasach sowieckich, ale na opadających w stronę Dniestru stokach cały czas można zobaczyć jej ślady. Dwór pełnił też w sezonie letnim funkcję pensjonatu dla turystów.
Ostatni właściciel Dźwinogrodu, dr Oswald Kimelman, adwokat i radny miasta Lwowa, w okresie funkcjonowania getta lwowskiego był członkiem Judenratu. Został rozstrzelany przez Niemców na początku 1943 r.
Dźwinogród dzisiaj
Dzisiaj Dźwinogród na Podolu jest wymierającą miejscowością zamieszkaną przez niewiele ponad 200 osób (wobec około 500 mieszkańców przed wybuchem II wojny światowej). Do niedawna we dworze mieściła się szkoła początkowa, dzięki czemu budynek nie uległ dewastacji w okresie sowieckim.
We wsi zachowało się jeszcze sporo tradycyjnej, podolskiej architektury wiejskiej. Nad potokiem, wpadającym do Dniestru, można też zobaczyć ruiny młyna wodnego, jednego z kilku działających w Dźwinogrodzie przed II wojną światową.
Ruiny młyna, fot. J. Ber
Na zboczach jaru Dniestru zachowały się liczne zbiorowiska roślinności stepowej, zachwycające swoimi barwami i aromatem, zwłaszcza późną wiosną i latem.
