Instytut Polonika poleca | Polonika

W Wilnie aktualnie można obejrzeć trzy niezwykłe wystawy, opowiadające o naszej wspólnej polsko-litewsko-ukraińskiej historii.

Pierwsza z nich to ekspozycja Litewskiego Muzeum Narodowego w Wilnie Karalienė, karalystė ir jausmai (Królowe, królestwa i uczucia) – opowieść o dwóch pochodzących z Wilna szlachciankach, Barbarze Radziwiłłównie i Katarzynie Jagiellonce, które blisko 500 lat temu opuściły Litwę, by zostać królowymi w Polsce i Szwecji. Wystawę można oglądać w Wilnie do początku przyszłego roku, później zostanie zaprezentowana w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Uppsali, w dawnej stolicy królów Szwecji, obok miejsca koronacji i pochówku królowej Katarzyny Jagiellonki. Warto tu przypomnieć, że Instytut Polonika przeprowadził w 2019 r. kompleksową konserwację płyty upamiętniającej Katarzynę Jagiellonkę, która znajduje się w lesie nieopodal miejscowości Taxinge.

Kolejne dwie godne polecenia wystawy związane są z jedną z najważniejszych siedzib szlacheckich i królewską rezydencją w Podhorcach, zwaną Wersalem Wschodu. Pierwsza to prezentowana w Muzeum Pałacu Wielkich Książąt Litewskich Pidhircių rūmai. Istorija ir meno kolekcijos (Pałac w Podhorcach. Historia i zbiory sztuki), pokazująca część XVIII- i XIX-wiecznych zbiorów kolekcji Rzewuskich – ówczesnych właścicieli podhoreckiego zamku: obrazy, przedmioty sztuki użytkowej, meble, militaria itp. Jej uzupełnieniem jest pokazywana w tym samym muzeum wystawa Simonas Čechavičius. Baroko meistras Pidhirciuose (Szymon Czechowicz. Mistrz baroku w Podhorcach), prezentująca obrazy namalowane dla Wacława Rzewuskiego podczas pobytu Czechowicza  w latach 1762–1767 w jego rezydencji. Są to m.in. monumentalny cykl stacji Drogi Krzyżowej, a także płótna tworzone do pałacowych apartamentów i kaplicy. Obrazy Szymona Czechowicza (1689–1775) zdobią XVIII-wieczne kościoły w Polsce, Ukrainie, Litwie i Rzymie. Ten twórczy, pracowity i wykształcony w Rzymie malarz był aktywny zawodowo przez 60 lat, ale obecnie jest niemal zapomniany. Instytut Polonika w 2020 r. przeprowadził konserwację trzech obrazów Czechowicza: „Święta Jadwiga Śląska pod krzyżem” z kościoła pw. św. Stanisława w Rzymie, „Święty Józef” i „Święty Jan ze zbiorów Muzeum Dziedzictwa Sakralnego w Wilnie, które zostały pokazane na monograficznej wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Partnerami obydwu wystaw są: Narodowa Galeria Sztuki im. Borysa Woźnickiego we Lwowie i Muzeum Historyczne Lwowa. Towarzyszy im szereg działań popularyzatorkich i edukacyjnych. Można je oglądać do 28 września 2025 r. Na zakończenie ekspozycji, 23 września 2025 o godz. 18.00 planowana jest debata Abiejų Tautų Respublikos kultūros paveldas dabarties iššūkių kontekstuose (Dziedzictwo kulturowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów w kontekście aktualnych wyzwań), w której udział wezmą: Taras Wozniak, Dyrektor Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woźnickiego we Lwowie; dr Roman Chmelyk, dyrektor Muzeum Historycznego Lwowa; dr Vydas Dolinskas, Dyrektor Generalny Muzeum Pałacu Wielkich Książąt Litewskich.

W Podhorcach w ramach Programu Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” zostały przeprowadzone w 2022 r. badania konserwatorskie i niezbędne prace zabezpieczająco-ratunkowe, a w latach 2023–2024 powstała koncepcja projektowa odtworzenia dawnego układu parkowego i urbanistycznego. W 2025 r. przeprowadzone zostaną prace ratunkowe przy alkierzu północno-wschodniej ściany zamku oraz badania konserwatorskie kaplicy zamkowej.