Uzdrowisko Burkut – osada w Karpatach | Polonika

Zdrojowisko Burkut

Osada leśna Burkut położona jest na wysokości ok. 900 m. n.p.m. u stóp Gór Czywczyńskich, nad rzeką Czarny Czeremosz. Dookoła rozpościerają się dziewicze lasy świerkowe, które na szczytach gór ustępują miejsca połoninom. Dzięki położeniu w wąskiej dolinie miejsce to osłonięte jest od wiatrów, a jednocześnie posiada południowo-zachodnią ekspozycję, co kształtuje korzystny mikroklimat. Nazwa miejscowości oznacza źródło mineralne i jest pochodzenia rumuńskiego, podobnie jak wiele nazw szczytów górskich czy potoków w Czarnohorze.

Burkut znany był ze zdroju wód szczawiowych jeszcze w czasach przedrozbiorowych. Główne źródło znajduje się kilkaset metrów od osady w stronę Hali Łukawica (tj. na północny-wschód). Ponadto 2 km w dół Czarnego Czeremoszu znajduje się drugie ujęcie, tzw. Mały Burkut.

Największy rozwój zdrojowiska przypadł na pierwszą połowę XIX w., kiedy licznie zjeżdżali się tam na wypoczynek zamożni ziemianie z Pokucia i Podola. Wśród gości Burkutu w tym okresie był m.in. Józef Korzeniowski, autor głośnego w epoce dramatu Karpaccy górale. W szczytowym momencie stało tam kilkanaście domów, które zostały zniszczone w 1848 r. przez wojsko austriackie, aby nie służyły za schronienie dla uciekających powstańców węgierskich.

Próby odbudowy Burkutu

W latach 80. XIX w. austriacki zarząd leśny zbudował w osadzie drewniany pawilon letniskowy, który był dzierżawiony prywatnym przedsiębiorcom wraz z prawem do eksploatacji źródeł. Pomimo zachęt austriackiej administracji, na początku XX w. żaden inwestor nie zdecydował się na wybudowanie w tym miejscu większego zakładu zdrojowego na wzór Krynicy czy Szczawnicy. Główną przyczyną był utrudniony dojazd, ponieważ do Burkutu prowadziły tylko dwie niewygodne drogi gruntowe (wzdłuż Czarnego Czeremoszu i tzw. szlak burkucki, prowadzący od strony Kut i Hryniawy). Pod tym względem zdrojowisko przegrało konkurencję z bardzo modnymi wówczas letniskami w dolinie Prutu, jak Mikuliczyn czy Worochta, do których można było wygodnie dojechać koleją.

W czasie pierwszej wojny światowej Burkut znajdował się na zapleczu frontu karpackiego, czego śladem był niewielki cmentarz żołnierzy niemieckich, zniszczony w czasach sowieckich. Zawieruchę szczęśliwie przetrwał drewniany pawilon, który w latach 20. pełnił funkcję strażnicy granicznej. Po likwidacji posterunku w 1928 r. budynek ten wykorzystywano tylko jako schronisko turystyczne mogące pomieścić do 60 osób. W pobliżu znajdowało się leśnictwo państwowe oraz leśniczówka Fundacji Skarbkowskiej. Niedługo przed wybuchem drugiej wojny światowej rozpoczęto tam budowę nowego schroniska turystycznego, którego jednak nie zdążono oddać do użytku (dzisiaj nie ma po nim śladu).

Fot. Schronisko turystyczne w Burkucie w okresie międzywojennym (Polona)

Warto pamiętać, że Burkut, znajdujący się na wysokości Bratysławy czy Wiednia, był jedną z najdalej na południe wysuniętych osad II Rzeczypospolitej. Nazwę tej miejscowości nosił też jeden z dwóch skrajnych, południowych arkuszy mapy topograficznej Wojskowego Instytutu Geograficznego. Ta doskonała mapa, której pierwsze wydanie ukazało się w 1932 r., do dzisiaj jest nieocenionym źródłem historii osadnictwa tej części Karpat Wschodnich.

Upadek osady

Po drugiej wojnie światowej Burkut znalazł się na pograniczu sowiecko-rumuńskim. Ze względu na pełną izolację strefy nadgranicznej przez kilkadziesiąt lat wykluczony był tutaj rozwój stacji turystycznej czy zdrojowiska. W osadzie funkcjonowały tylko leśniczówka i schroniska robotników leśnych, które to zabudowania zostały opuszczone w czasach niepodległej Ukrainy. Ich ruinę przyspieszyła powódź w 2008 r., która zniszczyła drogę dojazdową w dolinie Czarnego Czeremoszu, w efekcie czego Burkut został odcięty od najbliższych miejscowości i oddany pod panowanie przyrody. Na szczęście jedno się nie zmieniło – woda mineralna tryska ze źródła jak dawniej.