Dom Ignacego Domeyki w Santiago – konserwacja dziedzictwa Polonika

Dom Ignacego Domeyki w Santiago de Chile jest utrzymywany w formie muzealnej ekspozycji. Poza nienaruszonym, oryginalnym wystrojem jego potomkowie zapewniają również opiekę nad biblioteką
i archiwaliami Domeyki. Celem projektu Fundacji Pro Architectura jest sporządzenie dokumentacji, która będzie podstawą do poprawienia warunków ochrony położonego w historycznym centrum Santiago de Chile (Barrio Yungay, calle Cueto 572) domu rodzinnego Domeyków wraz z jego wyposażeniem, w tym zgromadzonymi pamiątkami i kolekcjami związanymi z działalnością naukową i życiem prywatnym Ignacego Domeyki.

Ignacy Domeyko miał ogromny wpływ na rozwój systemu szkolnictwa wyższego i organizacji nauki w Chile. Przekształcił Universidad de Chile w Santiago w nowoczesną szkołę wyższą, a w latach 1867‒1883 był jej rektorem. Podróż Domeyki do Chile prowadziła przez Paryż, w którym ukończył słynną Szkolę Górniczą (École des Mines). Na emigracji znalazł się za udział w powstaniu listopadowym. Do Chile, a dokładniej do Coquimbo, dotarł w czerwcu 1838 r. Ostatni czteromiesięczny etap podróży spędził na konno przedzierając się przez Andy.

Dokonania mineralogiczne i geologiczne Domeyki ujawniły w Chile miejscowy potencjał wydobywczy (odkrył, eksploatowane do dzisiaj pokłady węgla, srebra i saletry) a później usprawniły eksploatację bogactw mineralnych
dając impuls do rozwoju przemysłu górniczego. Domeyko był nie tylko geologiem, mineralogiem i inżynierem górnictwa, ale też meteorologiem i badaczem meteorytów, które obserwował podczas swoich ekspedycji
na pustyni Atakama jak również obrońcą praw rdzennych mieszkańców Chile.

Jego badania mineralogiczne publikowano w cieszącym się międzynarodową renomą podręczniku mineralogii (Elementos de mineralojia, o del conocimiento de las especies minerale en jeneral, i en particular de las de Chile). Regularnie ukazywały się też jego prace z zakresu geologii i etnografii. Domeyko był również autorem wydanej w 1845 r. książki pt. Araukania i jej mieszkańcy (Araucaria y sus habitantes) stanowiącej cenny opis kultury rdzennych Mapuczów, w którym postulował szacunek i ochronę mieszkańców Araukani. Publikacji doczekało się też wiele jego prywatnych listów, a także cenne opisy działalności w Ameryce Południowej. 

W ramach bieżącego etapu projektu przygotowana zostanie dokumentacja konserwatorska domu, która pozwoli na jego adaptację do współczesnych wymogów wystawienniczych oraz zagwarantuje odpowiednią ochronę kolekcji Domeyków. Realizowane prace poprzedziła wielobranżowa inwentaryzacja budynku i ogrodu. Obecnie kolekcje podawane są inwentaryzacji.

W trakcie pobytu w Santiago pracownicy Instytutu Polonika wzięli udział w spotkaniach:

- z potomkami Ignacego Domeyki, m. in. z Pablo Domeyko oraz Jorge Domeyko (9 września br.);

- a także z Wicerektor Universidad de Chile, Panią Pilar Barbrą Buscaglia (10 września br.);

- z Chargé d'affaires, Panią Mileną Łukasiewicz (11 września br.) w ambasadzie RP w Santiago de Chile;

- oraz z przedstawicielami Zarządu Zjednoczenia Polskiego w Chile im. Ignacego Domeyki (11 września br.).

Dom został uznany za Pomnik Narodowy Chile (dekret nr 0255/2016). Posiadłość obejmuje nieruchomość – dom z ogrodem – oraz kolekcję w nim zgromadzoną. Realizacja konserwacji domu i kolekcji Domeyki, który z jednej strony spędził większość życia w Chile a z drugiej, którego tożsamość była głęboko zakorzeniona w tradycji Rzeczpospolitej, może stać się motywem do przypomnienia wspólnej historii łączącej Polskę, Litwę i Chile.

Autorzy fotografii: Kazimierz Butelski, Erick Bellido, Jakub Salas Arieta