„Czterdzieści miast-ogrodów...". Nowa publikacja Instytutu Polonika już wkrótce w sprzedaży
Z przyjemnością informujemy, że niebawem oddamy w ręce Czytelników wyjątkową publikację „Czterdzieści miast-ogrodów. Dzieje budowy i architektura kolonii urzędniczych na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej. 1924–1925” autorstwa dr hab. Michała Pszczółkowskiego, wydaną przez Instytut Polonika w serii naukowej „Studia i Materiały”.
Data publikacji nie jest przypadkowa – w tym roku mija sto lat od publikacji przez Ministerstwo Robót Publicznych Rzeczypospolitej Polskiej zeszytów „Budowa domów dla urzędników państwowych”, opisujących rozpoczętą w połowie 1924 r. akcję budowy osiedli mieszkaniowych dla pracowników administracji publicznej.
Akcja budowy osiedli mieszkaniowych dla pracowników administracji publicznej jest dziś zakorzeniona w świadomości tylko nielicznych badaczy. Projekt kolonii urzędniczych – nazwanych przez autora „miastami-ogrodami” – jest świadectwem kompleksowej polityki publicznej oraz ambicji odradzającego się kraju. Niewątpliwie można mówić o dwuwymiarowym aspekcie budowy tych osiedli. Autor, precyzyjnie opisując zamysł urbanistyczny i architektoniczny, nie poprzestaje jedynie na analizie warstwy materialnej i funkcjonalnej omawianych zabytków. W projekcie budowlanym dostrzega również ważny kontekst propagandowy.
Książka jest bogato ilustrowana, a wśród planów, rycin i zdjęć znajduje się szereg trudno dziś dostępnych materiałów źródłowych. Autor prezentuje kompleks zabytków architektoniczno-urbanistycznych, który do tej pory nie był odpowiednio zabezpieczany i poddawany pracom konserwatorskim, ani nawet właściwie zinwentaryzowany i opisany. Do 1989 r. przyczyny tego stanu rzeczy były oczywiste, a prezentacja obecności polskiej na terenie dawnej Rzeczypospolitej niemożliwa do podjęcia. Niestety, dzisiaj z powodu obecnej sytuacji politycznej na Białorusi również trudno mówić o swobodzie prowadzenia badań naukowych nad tą częścią polskiej spuścizny kulturowej doby międzywojnia. Jak przyznaje sam autor, archiwa wciąż skrywają wiele istotnych dokumentów.
„Prezentowana monografia jest wartościowym studium naukowym i poznawczym, bezprecedensową i udaną próbą podsumowania znacznej ilości informacji na temat budowy kolonii dla urzędników państwowych w latach 1924-1925 w II Rzeczypospolitej. Dziedzictwo tego architektoniczno-urbanistycznego fenomenu znajduje się obecnie na terytorium czterech państw (Polski, Litwy, Ukrainy, Białorusi) i jest dowodem wspólnej historii, przykładem realizacji koncepcji europejskich i ich adaptacji do tradycji narodowych.” (dr hab. Olga Mychajłyszyn, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie).
„Publikacja wypełnia poważną lukę w badaniach nad historią architektury polskiej dwudziestolecia międzywojennego – w oparciu o gruntowne analizy źródłowe ukazuje pełen obraz zagadnienia, weryfikując wiele dotychczasowych opinii. W istotny sposób poszerza naszą wiedzę o pozostawionym poza granicami Polski dziedzictwie, wskazując na konieczność jego ochrony. Jednocześnie jest barwną, fascynującą opowieścią o realiach kresowej prowincji w czasach II Rzeczypospolitej oraz próbie urzeczywistnienia neoromantycznej wizji polskiej przestrzeni, z zastosowaniem form stylu narodowego i howardiańskiej idei miasta-ogrodu.” (dr hab. Małgorzata Dolistowska, Politechnika Białostocka).
Premiera książki: 30 września 2025 r.
Jednocześnie zapraszamy na spotkanie autorskie, które odbędzie się w Domu Spotkań z Historią (ul. Karowa 20) w ramach cyklu Warszawska Inicjatywa Kresowa 30 września 2025 r. o godz. 18.00. Więcej informacji o spotkaniu już wkrótce!
