Wystawa „Z Paryża do Girony. Mela Muter i polscy artyści w Katalonii” Polonika

Idea wystawy została podjęta i zrealizowana przez Museu d’Art w Gironie/Katalońską Agencję Dziedzictwa Kulturalnego, we współpracy z Wydziałem Kultury (Generalitat) i Instytutem POLONIKA, a jej współkuratorami są historycy sztuki: Gloria Bosch i Susanna Portell oraz polski historyk sztuki dr Artur Tanikowski.

Prezentacja staje się nie tylko okazją do zapoznania się z dziełami artystki, ale nawiązuje do paryskiego środowiska polskich twórców, ukazując ich, a szczególnie Melę Muter, w Barcelonie i Gironie przed ponad stu laty. Wystawy ich obrazów w Galerii Dalmau – w 1911 i 1912 roku, odwiedzenie w 1912 roku przez polskich malarzy Barcelony i późniejszy pobyt malarki w Gironie, w kwietniu i maju 1914 oraz wystawa w girońskiej Sali Athenea namalowanych wówczas obrazów – są centralną osią obecnej wystawy.

Wybrane prace opowiadają o drodze życiowej i artystycznej Meli Muter; większość z pokazanych w Gironie została namalowana w latach 1906 – 1930. Pokazują one dobrze tematy, które będą szczególnie artystkę zajmowały i niepokoiły w ciągu całego intensywnego artystycznego życia: kobieta, macierzyństwo, starość, ślepota, ale również portrety i pejzaże, dwa gatunki tak szczególne dla jej twórczości. Niesłusznie zapomniane po II wojnie światowej malarstwo Meli Muter wyróżnia się szczególną siłą wyrazu: z wpływami postimpresjonizmu nawiązującego do Cezanne’a i Van Gogha, syntetyzmem związanym z Gaugainem i szkołą z Pont-Avent, nabizmem i fowistami. Polska artystka wypracowała własny styl, pełen energii i siły, który nie raz wywoływał komentarze, że maluje jak mężczyzna; na tę krytykę buntowała się, odpowiadając, że jest kobietą i jako kobieta zachowuje swoją wrażliwość, swoje wady i swoje zalety.

Wystawa pokazuje 75 prac (53 olejne, 19 rysunków i 3 rzeźby), z których 57 jest autorstwa Meli Muter. Uzupełniają je artykuły z ówczesnej prasy i osobiste dokumenty artystki: notatniki, zdjęcia i jej szczególne pamiętniki spisane pod koniec życia, w których zawarte są refleksje na temat obrazów i odbytych podróży.

Większość prac pokazanych na wystawie pochodzi z Polski, ale są też z Berlina, Paryża, Castres i Szwajcarii; wiele z nich nie było dotąd pokazywanych w Katalonii, gdzie znajduje się niewiele prac artystki: dwie na stałej ekspozycji w Muzeum Narodowym Sztuki Katalońskiej MNAC (Święta Rodzina, 1909 i Portret marchanda Josepa Dalmau i Rafaela, 1911), jedna w Muzeum Historii Girony (Carrer Cundaro, 1914), jedna w Museu d’Art w Gironie (Rzeka Onyar, 1914) oraz trzy w kolekcjach prywatnych (Macierzyństwo, 1911, En Nando, 1914, Portret malarza Leopolda Gottlieba, ok. 1908-1911).

Na wystawie w Gironie można obejrzeć tak znane prace artystki, jak Smutny kraj (1906), Stara bretonka z dzieckiem (1911), pochodzące z Kolekcji Bolesława i Liny Nawrockich; Ślepiec (ok.1914) z Musee Goya et Jean-Jaures z Castres; Dwa wieki (1902) i Dwoje dzieci (1912) – oba z Kolekcji Jankilevitsch z Warszawy.

Obok obrazów Meli Muter pokazano również 4 prace Leopolda Gottlieba, z których najbardziej znaczące to: Portret Andre Salmona (ok. 1908-19010) i Chrystus jako żebrak (1908-1910), wszystkie z Kolekcji Bolesława i Liny Nawrockich, oraz prace Eugeniusza Zaka i Elie Nadelmana, którego szczególnie cenny jest brąz Głowa kobiety oraz płaskorzeźba z brązu La tardor (ok. 1910-1915).

Pokazywane na początku XX wieku prace Meli Muter i polskich artystów zafascynowały publiczność i ówczesną krytykę katalońską: artystyczne propozycje dotykały spraw o charakterze społecznym, proponując własne spojrzenie na klasykę i powrót do porządku broniącego ówczesnego katalońskiego Novecentismu, odnosiły się do sprawy niepodległości Polski, o której myśleli artyści, a w obronie której stawano, jak tu w Katalonii.

Wszystkie prezentowane prace są reprodukowane w obszernym katalogu, przetłumaczonym na angielski i polski, który obok tekstów przygotowanych przez troje komisarzy wystawy, obejmuje również teksty Mercé Doñate, Aitora Quineya, Evy Vazquez i Marii Nawrockiej, a ponadto biografię Meli Muter i polskich artystów oraz obszerną bibliografię artystki.

Wystawę w Museu d’Art można zwiedzać od 24 listopada 2018 do 23 kwietnia 2019 roku, jak również wziąć udział w jej bogatym programie imprez towarzyszących, który obejmuje: dramatyzowaną lekturę tekstów biograficznych malarki w wykonaniu aktorów: Meritxell Yanes y Davida Planasa, zwiedzanie z przewodnikiem, imprezy rodzinne, klub czytelniczy i cykl dialogów na dwa głosy między artystką a ekspertami, w tym z komisarzami wystawy, Perre Parramonem, Alex Susanną, Carme Clusellas i Evą Vazquez. Cały program – na stronie Web: ww.museuart.com.

Prezentację uzupełnia również inna wystawa, Les Libertats perdudes, która, przygotowana przez komisarzy Glorię Bosch i Susannę Portell w Centrum Kultury Les Bernardes w Gironie (c/Major 172 de Salt), odbędzie się w terminie od 14 listopada 2018 do 1 marca 2019 roku. Wystawa ta w pogłębiony sposób  skoncentruje się na osobistej i sentymentalnej korespondencji Meli Muter z historykiem i politykiem Raymondem Lefebvre oraz poetą Rainerem Marią Rilke. Natomiast w Museu del Tabac w Andorze zostanie zaprezentowana część wystawy w Girony poświęcona Meli Muter.

Mela Muter (1876-1967), Polka z pochodzenia, mieszkająca od 1901 roku w Paryżu, jest jedną z najbardziej uznanych artystek pierwszej połowy XX wieku. Jej obrazy zostały pokazane również w Katalonii, w Barcelonie w 1911 i 1912 roku oraz wiosną 1914 roku w Gironie. Po 25 latach Girona, w której muzeach znajdują się dwie prace malarki, obecną wystawą przypomina i przybliża widzom jej osobę i twórczość.